Słownik XVII wieku

Słowniki:
T, L (bez cyt.), SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1651-1700

Formy: lp M. bezwstydność; D. bezwstydności; C. bezwstydności; B. bezwstydność; N. bezwstydnością

Znaczenia:

1. »sprośność, nieprzyzwoitość, rozwiązłość«: Dowiedziałem się potym, że byli iednego Hiszpana niewolnikami, który po młodey Maryannie, (tak się bowiem ta nadobna nazywała Murzynka) nie przystoynych domagał się rzeczy; których mu bezwstydność i sromotę Franciszek ostro wyrzucił. SaintLamSuchZim 18. Kto za bezwstydność Nierządnicom płaci? Waryaci. MarewWar 12.

2. »brak wstydu, skrupułów, hamulców moralnych; bezczelność«: Ia się mscic krzywdę niechcę lubo własney braci Bo prze taką bezwstydnosc honor się nasz straci. DrobOpow 184. IMPUDENCE [...] NIEWSTYD Sromota, bezecność, niewstydliwość, Bezwstydność [...] Swiadoma iest niewstydliwość tey osoby. DanKolaDyk II, 148. Plinius powiada, iż Rzymianie mało sobie lekarzow y lekarską sztukę poważali. To pewna, iż przez długi czas wyzwoleńcy tylko albo niewolnicy oną się bawili. Skutkiem to było mnostwa ludzi więcey bezwstydności niż biegłości maiących, ktorzy się chorych leczyć podeymowali. MacquerAlberDzieje 402. Natręta pospolicie maią albo za bezwstydnego y zuchwałego, albo za głupiego. Procz tego bezwstydność iest zawsze znakiem pogardy, tego, z ktorym rozmawiasz, a więc niewczesność będąc bezwstydnością, znacznie obraża, y oddala od siebie wszystkich. CasaZdziebGalateusz 148. A tak y Religią y poczciwością uzbroiona; wręcz y w oczy ganiła [św. Katarzyna] Maxyminowi zuchwałość, bezwstydność, bałwochwalstwo, y okrucieństwo. PiotrKaz 53. Mogłoż to niewiniątko tyle w sobie ukrywać fałszu? List pisać! ucieczkę przedsięwziąć! Patrząc na nią rozumiałby kto, że trzech nie umie zliczyć. Oh! poczekay, duszo nikczemna! klasztór, więzienie wieczne odpowie mi za ciebie. Poydę, wyrzucę iey na oczy iey bezwstydność y zdradę, odrę ią ze wszystkiego, z domu wypędzę, y porzucę na zawsze. MolierBogusWSzk 93. Na cożeś przyszedł ukochany wstydzie, towarzyszu nierozdzielny, i stróżu wierny ulubionéy Cnoty? Ah! próżno oczy moie upatruią cię na czole, w którym niegdyś zwykłeś rozwiiać twoie niewinne wdzięki! Bezwstydność obrzydła zastąpiła twoie mieysce, która się niczego nie wstydzi; spuściła na oczy iego tę nieszczęsną zasłonę, która mu widziéć zabrania swoich ran głębokich, i zakrywa szpetność namiętności bestyalskiéy. BaudŁadDzieła 111. I tak ktoby w Polszcze owym podłościom, filuteryom, kradzieżom, rozboiom, nietylko w nayniższey, ale i w naywyższych zdarzanym kondycyach, zapobiedz pragnął? Niech wprzód zaradzi marnotrawctwu fortun, niech zatamuie Próżniactwa i Zebractwa źrzódła. Chciałby owe liczne, niewinne ofiary wydrzeć z rąk własnych Matek, z stłumieniem Praw Natury, bezwstydność swoię ocalaiących? BlackOstrowPrawo 38. Kawaler Jerzy miał tę bezwstydność dowodzić mi, że męszczyzna każdy byłby naganny opierać się napaści dziewcząt w takowych sposobnościach. SheridPodosPam 148. [...] Tam wziąwszy z domu bezczynnych, Krew leią marnie z niewinnych A tey krwi ieszcze nie syci, Hańbią tych co iuż pobici, Zabrali cały maiątek Ogniem zniszczyli ich szczątek, Wszystko co chęć ich zażega Gwałtowi zboycow podlega, Dzieci, małżonki kochane, Ich bezwstydności wydane. BykNoc 72. Panuiący nic barziey nie żądali, iak żeby ich uznawano za Bogów, i takie było naypospolitsze podchlebstwo czasów owych, począwszy od Cezara aż do Diokleciana, z taką bezwstydnością przyimowane; iż nie tylko nie wzbraniali się przyimować wyrządzonych sobie czci Bogom zwyczaynych, od ludu, i od Senatu; ale nawe wymagali surowo, iako okazuie się że wszystkich Pisarzów czasów owych. PinSynag 43 [42]. [...] Ci dwa silne narody Litwe y Koronę Chcąc łatwiey oba zgubić chcą mieć rozdzielone Ci smieli, (żeby własne woysko upokorzyć) Powieszonego zbiega Generałem tworzyć A wytępiaiąe [!] honor, y pamięc zwycięstwa Pozdzierali z rodakow dowody ich męstwa Możnasż tak plamic honor, y hańbic odwagę Ta bezwstydność w nas samych wzbudziła zniewagę. NiemcObrona 2 nlb.

Znaczenia niepewne:

1 lub 2: Bezwstydność. Unverschämtheit, Unzüchtigkeit. éfronterie, impudence. § bezwstydność gorę bierze. T III 39.